1. Moet ik mij als zelfstandige aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds?

Ja, iedere zelfstandige moet zich aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds.

Een zelfstandige is een persoon die een professionele activiteit uitoefent met winstbejag. Hij is beschikbaar voor klanten en voert zijn activiteit regelmatig uit.

Een mandataris van een vennootschap onderworpen aan de vennootschapsbelasting, wordt eveneens verondersteld een zelfstandige beroepsactiviteit uit te oefenen.

De gepensioneerde onbezoldigde mandataris van een vennootschap en de mandataris van een openbare instelling zijn vrijgesteld van de verplichting om zich aan te sluiten.

Ook journalisten, perscorrespondenten en genieters van auteursrechten zijn onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld.

Voor werknemers, personen die werken voor een werkgever in ondergeschikt verband, is de RSZ-wetgeving van toepassing. De verantwoordelijkheid ligt bij de werkgever.

2. Wie moet zich allemaal aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds?

Naast de zelfstandige, zijn ook deze personen verplicht om zich aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds:

• De help(st)er;
• De meewerkende echtgeno(o)t(e);
• De vennootschap;
• De beginnende zelfstandige.

De help(st)er

Een helper staat de zelfstandige bij of vervangt hem, maar heeft geen ondergeschikt verband. De regel geldt niet voor:

• De ongehuwde helper vóór het jaar van zijn (haar) 20^ste verjaardag;
• De sporadische helper (= onregelmatige hulp gedurende minder dan 90 dagen per jaar);
• De student met recht op kinderbijslag (tot maximum 25 jaar).

De meewerkende echtgeno(o)t(e)

Sinds 1 juli 2005 moet iedere meewerkende echtgeno(o)t(e) zich aansluiten voor het volledige sociale statuut van de zelfstandigen, behalve voor de faillissementsverzekering.

De vennootschap

Alle vennootschappen die onderworpen zijn aan de vennootschapsbelasting of de belasting der niet-verblijfhouders, moeten zich aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds.

Voor sommige personenvennootschappen geldt een vrijstelling van bijdragen gedurende de eerste drie jaren. Die moet dan wel uitdrukkelijk gevraagd worden.

Beginnende zelfstandige

Zolang uw beroepsinkomen niet officieel vaststaat, betaalt u voorlopige bijdragen. U kunt de wettelijke minimumbijdrage betalen, maar u kunt ook hogere voorafbetalingen doen.

Twee à drie jaar later deelt de fiscus uw beroepsinkomen mee aan het sociaal verzekeringsfonds. Op dat ogenblik worden uw sociale bijdragen definitief berekend en moet u het verschil tussen de voorlopige en de definitieve bijdrage bijbetalen. Dit noemt men de ‘regularisatie'. Door hogere voorafbetalingen te doen, vermijdt u deze navordering.

3. Hoe zit het met het statuut van mijn meewerkende echtgeno(o)t(e)?

De wetgever gaat ervan uit dat de echtgeno(o)t(e) of levenspartner van een zelfstandige, helper is wanneer hij of zij:

• effectief meehelpt in de zaak van de zelfstandige EN
• geen eigen inkomen heeft uit een andere beroepsactiviteit, noch een vervangingsinkomen dat recht geeft op een volwaardige dekking in de sociale zekerheid.

In dit geval is de helpende echtgeno(o)t(e) onderworpen aan het sociaal statuut van de zelfstandigen. Vanaf 1 juli 2005 moet elke meewerkende echtgeno(o)t(e) zich verplicht aansluiten voor het volledige sociaal statuut van de zelfstandigen (behalve voor de faillissementsverzekering).

Wettige echtgenoten en partners met een samenlevingscontract worden op gelijke voet behandeld. Deze regel geldt niet in deze gevallen:

• de echtgeno(o)t(e) wordt fiscaal als bedrijfsleider belast: het nieuwe statuut van de meewerkende echtgeno(o)t(e) is niet van toepassing;
• de echtgeno(o)t(e) is geboren voor 1956: het verplichte, volledige statuut is ook na 2005 niet van toepassing.

4. Wat betekent het maxi-statuut?

Het maxi-statuut van de meewerkende partner is een sociaal statuut dat recht geeft op de voordelen van de sociale zekerheid.

De toetreding tot dit statuut impliceert de verplichting om bijdragen te betalen.

Gevolgen van het maxi-statuut:

• Revalorisatie van het referentiesalaris;
• Identieke schijven als de zelfstandige in hoofdberoep;
• Minimumbijdrage per kwartaal: 391,20 euro (2024).

5. Wie wordt beschouwd als meewerkende echtgeno(o)t(e)?

De partner van een zelfstandige zonder beroepsactiviteit die verondersteld wordt mee te werken met de zelfstandige, valt zelf ook onder het statuut van zelfstandige.

Dit geldt voor gehuwde koppels en voor de ongehuwde meewerkende persoon die wettelijk samenwonen.
 

1. Wat is een sociale bijdrage?

Voor loontrekkenden en ambtenaren worden de prestaties van de sociale zekerheid gefinancierd door middel van afhoudingen op het loon en een door de werkgever gestorte aanvullende bijdrage.

Zelfstandigen dragen zelf bij tot de financiering van de prestaties van de sociale zekerheid waarop zij recht hebben. Dat doen ze via de sociale bijdragen.

De RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) verzamelt de trimestriële bijdragen en herverdeelt deze over de verschillende instellingen:

2. Moet ik sociale bijdragen betalen?

Ja, als zelfstandige moet u sociale bijdragen betalen in functie van uw activiteit en het niveau van uw inkomen.

Doet u dat niet? Dan wachten u boetes en de verwijlinteresten bovenop de verschuldigde bijdragen. Na verloop van tijd verliest u ook het recht op de voordelen van de sociale zekerheid.

3. Wat zijn de huidige barema's van de sociale bijdragen?

Alle bedragen zijn vermeld exclusief de beheerskosten van de sociale kassen. U kunt deze bedragen ook consulteren op de website van de FOD Sociale Zekerheid.

Zelfstandige in hoofdberoep (bedragen 2024)

Beginnende zelfstandigen

Als beginnende zelfstandige zijn uw werkelijke inkomsten nog niet gekend. Daarom betaalt u de eerste jaren een voorlopige bijdrage, berekend op een forfaitair bedrag. Later worden die geregulariseerd.

Verwacht u dat uw inkomen een stuk hoger zal liggen dan het forfaitaire inkomen? Dan betaalt u best al aangepaste bijdragen.

Meewerkende echtgenoten met maxi-statuut (2024)

Zelfstandige in bijberoep (bedragen 2024)

De bijdragen worden gerekend aan de hand van geherwaardeerde referte-inkomsten:

1. Wat betekenen de begrippen eerste pijler, tweede pijler en derde pijler?

In België gebruikt men gewoonlijk het concept van de drie pijlers om de verschillende pensioentypes te onderscheiden.

Eerste pijler

Dit is het wettelijk pensioen gevormd via verdeling in het kader van de sociale zekerheid. We onderscheiden drie grote stelsels:

• Het wettelijk pensioen van loontrekkenden;
• Het wettelijk pensioen van zelfstandigen;
• Het wettelijk pensioen van ambtenaren.

Tweede pijler

Dit is het extralegaal (of aanvullend) pensioen in het kader van de beroepsactiviteit en volledig of gedeeltelijk gefinancierd door de werkgever (een groepsverzekering, een bedrijfsleidersverzekering, een pensioenfonds,…).

In deze context worden zelfstandigen uit eigen naam beschouwd als hun eigen werkgever.

De gestorte premies in het kader van een VAPZ worden beschouwd als persoonlijke bijdragen van de tweede pijler.

Derde pijler

Dit is de pensioenaanvulling op eigen initiatief in het kader van pensioensparen of langetermijnsparen.

2. Ik heb al een VAPZ bij een sociaal verzekeringsfonds. Wat nu?

Overstappen kan altijd. U maakt het bestaande contract dan 'premievrij' zodat u geen bijdragen meer betaalt. De gespaarde som brengt uiteraard nog wel rente op. Kies daarna voor een nieuw contract via uw verzekeringsmakelaar.

Het premievrij contract bij het sociaal verzekeringsfonds blijft uiteraard intrest opbrengen, ook al betaalt u geen bijdragen meer.

Pas op: een fiscaal gunstige overdracht is alleen mogelijk voor contracten die zijn afgesloten na 01/01/2004.

3. Is het mogelijk om de reserves van contracten onderschreven bij een sociaal verzekeringsfonds over te dragen naar VIVIUM?

Ja.

Al moet u wel opletten met contracten die werden afgesloten vóór 1 januari 2004. Deze contracten zullen bij een reserve-overdracht onderworpen worden aan een taxatie.

Voor zulke contracten is het dus aangewezen om ze premievrij te laten staan bij uw verzekeringsfonds en een nieuw contract te onderschrijven via uw verzekeringsmakelaar.

4. Wat als mijn zaak failliet gaat? Kan er beslag worden gelegd op het VAPZ?

Er kan alleen beslag gelegd worden op een VAPZ-contract op het moment van de uitkering - niet gedurende de looptijd van het contract.

Als bedrijfsleider maakt uw VAPZ overigens geen deel uit van de failliete boedel van uw vennootschap. Alleen als u persoonlijk failliet wordt verklaard, zal het contract hetzelfde lot ondergaan als dat van de individuele levensverzekeringen.

5. Wanneer gebeurt de uitbetaling?

Een VAPZ-contract loopt minstens tot de wettelijke pensioenleeftijd van de verzekerde en stopt op het moment van uitkering van het pensioenkapitaal of bij het overlijden van de verzekerde. Het pensioenkapitaal wordt verplicht uitgekeerd bij de pensionering van de verzekerde.
Zonder pensionering van de aangeslotene is vervroegde uitbetaling enkel toegelaten op het moment dat deze voldoet aan de voorwaarden om vervroegd met pensioen te gaan of de wettelijke pensioenleeftijd heeft bereikt.
De wetgeving in verband met aanvullende pensioenen voorziet in een aantal uitzonderingen voor vervroegde uitbetaling van contracten afgesloten vóór 1 januari 2016:

• geboortejaar < of = 1960: uitbetaling mogelijk vanaf 62 jaar
• geboortejaar 1961: uitbetaling mogelijk vanaf 63 jaar

1. Wie kan een VAPZ-contract afsluiten?

• De zelfstandige, die de voor een hoofdberoep voorziene bijdragen verschuldigd is;
• De zelfstandige in bijberoep op voorwaarde dat hij de sociale bijdragen betaalt zoals de zelfstandigen in hoofdberoep;
• De meewerkende echtgeno(o)t(e).

Als zelfstandige wordt beschouwd: de belastingplichtige zelfstandige die, overeenkomstig artikel 12, § 1 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, de bijdragen dient te betalen die verschuldigd zijn voor een hoofdberoep.

De categorie van zelfstandigen bestaat uit personen die een beroepsactiviteit uitoefenen zonder gebonden te zijn door een arbeidsovereenkomst of statuut.

De sociale bijdragen moeten worden betaald via het sociaal verzekeringsfonds.

2. Ik heb als zelfstandige drie jaar geleden verliezen geleden, kan ik nu een VAPZ onderschrijven?

Neen, een zelfstandige die drie jaar geleden verliezen leed en waarvoor het in aanmerking te nemen referentie-inkomen bijgevolg nu nul bedraagt, kan dit jaar niet onderschrijven.

Zodra u terug een inkomen kan bewijzen en sociale lasten betaalt, kan dit wel terug.

3. Kan ik als ik mijn zelfstandige activiteiten onderbreek (geen pensionering) het VAPZ blijven onderschrijven gedurende de drie jaar na de stopzetting?

Ja.

U kunt de betaling opschorten en later weer hervatten.

Pas als u de activiteiten helemaal stopzet, bent u geen zelfstandige meer en kunt u geen aanvullend pensioen meer vestigen in het kader van het VAPZ.

1. Welke zijn de modaliteiten voor de premie?

Zelfstandigen:

• VAPZ: minimum 100€ en maximum 8,17% van het netto belastbaar beroepsinkomen van 3 jaar geleden
• Sociaal VAPZ: minimum 111,11 € en maximum 9,40% van het bruto beroepsinkomen van 3 jaar geleden

Loontrekkende zorgverstrekkers:

• Minimum 111,11€ en maximum 9,40% van het bruto beroepsinkomen van het lopende jaar.

Een absoluut maximum wordt elk jaar bepaald bij K.B.
Indien gekozen wordt voor een Sociaal VAP(Z) is 10% van de premie leven bestemd voor de financiering van de solidariteitswaarborgen.

2. Wanneer moet de premie betaald worden?

U kiest zelf wanneer u de premie betaalt: de premiebetaling is vrij en het product stelt vrije en/of  regelmatige stortingen voor.

De premies van de contracten moeten voor 31 december van het betrokken jaar worden gestort als men ze wil aftrekken als sociale bijdragen. Dat is wettelijk bepaald.

3. Kan ik twee afzonderlijke contracten VAPZ afsluiten?

Ja, maar in dat geval moet de som van de premies van de twee contracten zich situeren binnen de wettelijk bepaalde grenzen. Anders hebt u geen recht op de fiscale aftrek van de gestorte premies.

1. Wat is de minimale duurtijd voor een contract VAPZ om fiscaal in orde te zijn?

Er is geen minimale duurtijd, maar de berekeningsbasis blijft het belastingjaar.

De in aanmerking te nemen premies moeten vóór 31 december van het betrokken jaar worden gestort om als sociale bijdragen voor datzelfde jaar aftrekbaar te zijn!

2. Wie bewijst aan de fiscus dat de sociale bijdragen werden betaald?

Het sociaal verzekeringsfonds verstuurt elk jaar een fiscaal attest dat het bedrag van de sociale bijdragen vermeldt dat u effectief gestort hebt.

3. Hoe vermeld ik het VAPZ op mijn belastingaangifte?

De gestorte premies in het kader van het VAPZ worden gelijkgesteld met de sociale lasten en zijn dus in die hoedanigheid aftrekbaar, op voorwaarde dat aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• U hebt uw sociale bijdragen effectief en volledig betaald vóór 31 december van het betreffende jaar;
• De premies bedragen maximum 8,17 % van het netto belastbaar beroepsinkomen van drie jaar terug;
• De gestorte premies situeren zich tussen het wettelijk bepaalde minimum en maximum.

De gestorte premies zijn bijgevolg aftrekbaar als bedrijfskosten, bovenop de reële of forfaitaire kosten.

4. Hoe zal het kapitaal op de eindvervaldag belast worden?

Eindkapitaal inclusief winstdeelname:

• RIZIV-bijdrage van 3,55%
• solidariteitsbijdrage van 0-2% (tarief afhankelijk van de grootte van het VAP(Z)-kapitaal)

Eindkapitaal exclusief winstdeelname en na afhouding van de RIZIV- en solidariteitsbijdrage:

• belastbaar in de personenbelasting gedurende 10 of 13 jaar (afhankelijk van de leeftijd op het moment van de uitkering) volgens het systeem van de fictieve rente:

De fictieve rente wordt slechts berekend op 80% van het belastbaar pensioenkapitaal indien het kapitaal ten vroegste wordt uitgekeerd:

• op de wettelijke pensioenleeftijd en de betrokkene “effectief actief” is gebleven tot deze leeftijd OF
• op het tijdstip waarop de zelfstandige voldoet aan de voorwaarden voor een ‘volledige loopbaan’ en op voorwaarde dat hij tot op dat tijdstip effectief “actief” is gebleven

5. Hoe wordt het kapitaal bij overlijden belast?

Overlijdenskapitaal inclusief winstdeelname:

• RIZIV-bijdrage van 3,55%
• solidariteitsbijdrage van 0-2% (tarief afhankelijk van de grootte van het overlijdenskapitaal)

Overlijdenskapitaal exclusief winstdeelname en na afhouding van de RIZIV- en solidariteitsbijdrage:
belastbaar in de personenbelasting gedurende 10 of 13 jaar (afhankelijk van de leeftijd van de begunstigde op het moment van de uitkering) volgens het systeem van de fictieve rente:

De fictieve rente wordt slechts berekend op 80% van het belastbaar overlijdenskapitaal indien de aangeslotene op het moment van zijn overlijden:

• de wettelijke pensioenleeftijd reeds had bereikt en ook “effectief actief” is gebleven tot deze leeftijd
• voldeed aan de voorwaarden voor een ‘volledige loopbaan’ en op voorwaarde dat hij tot op dat tijdstip “effectief actief” is gebleven

Het nettokapitaal overlijden is onderworpen aan successierechten.